Topraklama Ölçümlerine İlişkin Sıkça Sorulan Sorular

TOPRAKLAMA NEDİR?

Elektrikli işletme araçlarının (generatör, transformatör, motor,kesici, ayırıcı, direk, aydınlatma armatürü, buz dolabı, çamaşır makinası v.b.) aktif olmayan (normal işletmede gerilim altında olmayan) metal kısımlarınınbir iletkenle toprakla birleştirilmesidir. Toprakla bağlantı çeşitli şekillerdeki topraklayıcılarla (toprak elektrotları) yapılır.

 

NEDEN TOPRAKLAMA YAPILIR?

Topraklama başlıca üç amaçla yapılmaktadır.

1. Koruma topraklaması

İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için işletme araçlarının aktif olmayan metal kısımlarının topraklanması.

2. İşletme topraklaması

İşletme akım devresinin, tesisin normal işletilmesi için topraklanması.

3. Fonksiyon topraklaması

Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi için yapılan topraklama. Yıldırım etkilerine karşı koruma, raylı sistem topraklaması,  İletişim tesisleri işletme topraklaması

 

ALÇAK GERİLİMDE TOPRAKLAMA ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Tesisat yönetmelikleri, alçak gerilim şebekelerinde kullanılmak üzere, temel olarak üç çeşit Topraklama bağlantısı bildirmektedir. Bağlantı şekillerini belirleyen isimlerde ilk harf trafonun sıfır noktasının toprakla bağlantı durumuna işaret etmektedir.

T Toprağa bağlı,

I Topraktan yalıtılmış.

İkinci harf ise cihazların toprağa bağlantı durumunu göstermektedir.

T Toprağa bağlı

N sıfır hattına bağlı

Bu duruma göre üç ana sistem TN, TT, IT şeklinde oluşmakta TN sistemin ise yine üç adet alt grubu meydana gelmektedir. 

TN-C, TN-S, TN-C-S

S: Ayrık (separated)

C: birleştirilmiş (combined)

 

TOPRAK ÖZGÜL DİRENCİ NEDEN VE NASIL ÖLÇÜLÜR?

03 Aralık 2003 tarihli Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği’nin 10/c-5.i.1 maddesi  projelere başlamadan önce toprak özdirencinin belirlenmesini şart koşmuştur. Ayrıca taslak halindeki Yıldırımdan Korunma Yönetmeliği’nde de yıldırım tesislerinin tasarım aşamasında toprak özdirencinin ölçümü önerilmektedir.

Toprak özdirenç ölçümünde Wenner, Schlumberger, dipol-dipol, tek elektrot-dipol, yarım Wenner ve yarım Schlumberger gibi çeşitli klasik yöntemleri kullanmak  mümkündür. Yukarıda adıgeçen tüm geleneksel yöntemler, 4 adet ölçüm kazığının bir doğru boyunca  değişik aralıklarla toprağa çakılmasıile uygulanırlar. Küçük aralıklarla yapılan ölçümlerde özel geliştirilmiş ölçüm cihazlarından yararlanılırken, büyük aralıklarla yapılan ölçümlerde ise voltmetre-ampermetre yöntemi  kullanılır. Ölçüm cihazının C1 ucundan 100-150 Hz frekanslı+ I akımıtoprağa gönderilir. Bu akım – I olarak C2  ucundan geri döner. Bu akımlar, P1 ve P2 uçlarında U kadar bir potansiyel farkıyaratırlar. Ölçüm cihazları U/I oranını Ωcinsinden direkt olarak verirler. Yeni nesil ölçüm cihazları U/I oranının yanında k faktörünü de saptayıp direkt olarak görünür özdirenci de verebilmektedir.

 

TOPRAKLAMA EN AZ KAÇ OHM OLMALIDIR?

Koruma topraklamalarında yönetmelikte bir sınır değer bulunmamaktadır. Sınır değer hesabı sistemin türüne (TT, TN), eşdeğer değer üzerinde bulunan açma cihazlarına(sigorta türü), artık akım anahtarı(kaçak akım rölesi) bulunmasına göre ölçümü yapan mühendis tarafından hesaplanmaktadır. Topraklama direncinin uygunluğu ancak bu hesap yöntemi ile belirlenmektedir. Bu nedenle özellikle küçük güç tüketimli işletmelerde ve evlerde artık akım anahtarlarının konulması tavsiye edilmektedir.

 

LEVHA TOPRAKLAYICILAR ARTIK NEDEN TAVSİYE EDİLMEMEKTEDİR?

Çubuk topraklayıcılarda kullanılan malzemenin artmasına karşılık yayılma direncinin aynı oranda artmadığı görülmektedir. Levha topraklayıcı ile şerit topraklayıcı karşılaştırıldığında aynı malzeme miktarı için şerit topraklayıcıda yayılma direncinin yaklaşık % 66 azaldığı hesaplanmaktadır. Bu nedenle levha topraklayıcı yerine şerit topraklayıcı kullanmak daha ekonomik olmaktadır.